Przed opisem czynności demontażu i montażu wtryskiwacza do silnika wysokoprężnego wymaga omówienia kilka pojęć, którymi będziemy się posługiwać:
W t r y s k i w a c z
silnika spalinowego z zapłonem samoczynnym (Diesla)
Przed opisem czynności demontażu i montażu wtryskiwacza do silnika wysokoprężnego wymaga omówienia kilka pojęć, którymi będziemy się posługiwać:
Wtryskiwacz składa się z obsady i rozpylacza.
Wtryskiwacze w zależności od sposobu ich mocowania w głowicy silnika dzielimy na:
kołnierzowe - obsada rozpylacza posiada kołnierz poprzez który kompletny wtryskiwacz mocujemy do głowicy silnika (zastosowanie w silnikach traktorów i samochodów ciężarowych),
jarzmowe - elementem łączącym wtryskiwacz z głowicą jest jarzmo (zastosowanie w silnikach traktorów i samochodów ciężarowych),
gwintowe - wkręcane w głowicę (zastosowanie najczęściej w silnikach samochodów osobowych).
Każdy wtryskiwacz posiada charakterystyczną dla siebie wartość ciśnienia otwarcia tj. ciśnienia, przy którym następuje uniesienie igły rozpylacza i wtrysk paliwa do komory spalania. Regulacja tego ciśnienia odbywa się zmianą napięcia sprężyny poprzez pokręcanie śruby regulacyjnej lub poprzez podkładki regulacyjne, montowane nad sprężyną.
Wartość ciśnienia otwarcia, określana przez konstruktorów, musi być jednakowa dla wszystkich wtryskiwaczy w danym silniku.
Rozpylacz składa się z korpusu i igły. Obie te części są do siebie indywidualnie dopasowane, stosownie do wymaganej charakterystyki, stąd zespół ten nosi nazwę pary precyzyjnej.
Części składowe pary precyzyjnej nie podlegają wymianie.
Rozpylacze dzielą się na czopikowe, otworowe krótkie i otworowe długie, a w systemie norm ISO są oznaczone wielkościami gabarytowymi: P, S, T, U :
Niezależnie od tych podziałów rozróżniamy rozpylacze symetryczne i niesymetryczne. W rozpylaczach niesymetrycznych usytuowanie ich w głowicy względem własnej osi jest ściśle określone.
Rozpylacze czopikowe są symetryczne, natomiast rozpylacze otworowe mogą być symetryczne lub niesymetryczne, a decyduje o tym położenie otworków rozpylających.
Ustalenie położenia rozpylacza niesymetrycznego w kompletnym wtryskiwaczu odbywa się najczęściej przy pomocy kołków ustalających lub poprzez znaki(ryski) nanoszone na rozpylaczu i na obsadzie rozpylacza.
Rozpylacz przed montażem do wtryskiwacza podlega procedurze kontroli w pełnym zakresie jego charakterystyki.
1. Montaż wtryskiwacza
Przy montażu wtryskiwacz jest istotnym aby jego części składowe, ocenione indywidualnie jako sprawne, zachowały tę sprawność w zespole wtryskiwacza po zmontowaniu.
Przed montażem wtryskiwacza wszystkie części winny być umyte w cieczach ropopochodnych. Szczególnie wrażliwym na zanieczyszczenia jest rozpylacz. W czystym rozpylaczu odchylonym od pionu o 45° igła wysunięta o połowę swojej wysokości powinna opaść do gniazda pod własnym ciężarem. Przy przesuwaniu lub obrocie igły w korpusie rozpylacza niedopuszczalne są nawet drobne opory.
Równie istotne dla pracy wtryskiwacza są :
czystość i płaskość czoła korpusu rozpylacza,
czystość i płaskość czół przekładki.
We wtryskiwaczach, w których ciśnienie otwarcia regulowane jest śrubą, montaż należy rozpocząć od przyłożenia rozpylacza do czoła obsady, a następnie umocowania go przez dokręcenie nakrętki rozpylacza. Należy przestrzegać wielkość momentów dokręcenia we wszystkich połączeniach gwintowych.
Wielkość momentów dla nakrętki rozpylacza określa tabelka:
Gwint nakrętki rozpylacza Średnica zewnętrzna nakrętki rozpylacza Maksymalny moment dokręcenia nakrętki
M21x 1,5 / M22x1,5 24,5 / 25,0 80 Nm (8 kGm)
M20x1,5 / M19x1,5 22,0 / 21,0 70 Nm (7 kGm)
W przypadku montażu rozpylaczy niesymetrycznych, ustalanych w obsadzie przy zastosowaniu kołków, rozpylacz winien być dociśnięty do czoła obsady, a następnie dokręcony nakrętką. Dociskanie rozpylacza w czasie dokręcania nakrętki eliminuje uszkodzenia kołków i powstawanie naprężeń deformujących rozpylacz. Przy rozpylaczach niesymetrycznych ustalanych ryską powyższy zabieg docisku zapewnia właściwe położenie rozpylacza.
Dalsze postępowanie montażowe to wprowadzenie w obsadę drążka wtryskiwacza, sprężyny, miseczki górnej i skręcanie tych części śrubą regulacyjną.
Znacznie trudniejszy jest montaż wtryskiwacza z dolną sprężyną, w którym regulacja otwarcia odbywa się przy pomocy podkładek regulacyjnych. Montaż tej konstrukcji rozpoczynamy od włożenia 2 szt. podkładek regulacyjnych, następnie sprężyny i miseczki dolnej oraz przekładki, do której dociskamy rozpylacz. Następnie całość dokręcamy nakrętką rozpylacza.
Tak zmontowany wtryskiwacz należy poddać ocenie na próbniku hydraulicznym, by w pierwszym rzędzie określić ciśnienie otwarcia. Ciśnienie te jest ustalone przez konstruktora silnika, o czym informuje użytkowników producent wtryskiwacza.
Ciśnienie otwarcia rozpylacza odczytujemy na próbniku - by doprowadzić te ciśnienie do żądanego, należy wymieniać podkładki regulacyjne. Praktycznie zmiana grubości podkładki o 0,1 mm powoduje zmianę ciśnienia otwarcia o 0,8 MPa. Ważne jest, aby ograniczyć ilość podkładek regulacyjnych do
2 szt. Większa ilość podkładek powoduje niestabilność ciśnienia otwarcia podczas pracy wtryskiwacza na silniku.
Niedopuszczalne jest stosowanie innych zastępczych podkładek - obowiązują wyłącznie podkładki oryginalne.
Montaż i demontaż wtryskiwacza winien być prowadzony przy zastosowaniu przyrządów, przystosowanych do odpowiednich typów i wielkości wtryskiwaczy. Są to:
gniazda mocujące wtryskiwacz,
tuleje ustalające położenie rozpylacza niesymetrycznego z ryską,
przyrządy dociskające rozpylacz niesymetryczny do czoła obsady,
nasadowe klucze do połączeń gwintowych oraz klucze dynamometryczne.
Nieprawidłowe dokręcenie np. nakrętki rozpylacza powoduje przepływ paliwa w miejscu uszczelnienia lub deformację rozpylacza, co objawia się zakleszczeniem igły.
Zmontowany wtryskiwacz poddawany jest regulacji i sprawdzeniu na próbniku.
Najczęściej stosowanym w kraju próbnikiem jest próbnik PRW-3. Wymaga on jednak adaptacji, w celu wyeliminowania obiegu zamkniętego paliwa oraz wprowadzenia filtrowania.
Przed przystąpieniem do pracy na próbniku należy sprawdzić jego podstawowy parametr tj. szczelność. Spadek ciśnienia w czasie 10 minut nie może przekroczyć 5 MPa, licząc od 35 MPa.
Innymi wymaganiami, jakie musi spełnić próbnik, są:
Przewód wysokiego ciśnienia ? 6 x 2mm długości 600mm nie może posiadać przewężeń i załamań.
Wymaganie określa norma ISO4093.
Olej probierczy to KALIBROL wg normy PN88/C-96181, zgodnej z normą ISO 4113.
Manometr o zakresie do 500 MPa i o podziałce co 0,5 MPa.
Temperatura oleju probierczego i temperatura otoczenia w granicach 18° - 25°C.
Wilgotność względna w pomieszczeniu max 70%.
2. Przebieg próby - sprawdzenie rozpylacza
1) Zamocować wtryskiwacz w uchwycie próbnika i podłączyć przewód wysokiego ciśnienia.
2) Otworzyć manometr próbnika przez odkręcenie zaworu odcinającego. Powoli napinać sprężynę obsady rozpylacza, przy jednoczesnym pompowaniu oleju. Prędkość pompowania - jeden ruch dźwignią próbnika do dołu w czasie jednej sekundy.
3) Przez 10 sekund utrzymać dźwignią próbnika ciśnienie o 1,5 - 2,0 Mpa niższe od ciśnienia otwarcia.Gniazdo rozpylacza uznaje się za dostatecznie szczelne, jeżeli na powierzchni czołowej wokół czopika (w rozpylaczu czopikowym) lub na powierzchni sferycznej wokół otworków rozpylających (w rozpylaczu otworowym) nie pojawi się olej probierczy.
4) Luz promieniowy pomiędzy igłą i korpusem rozpylacza jest prawidłowy, jeżeli spadek ciśnienia od wielkości 20,0 MPa do 15,0 MPa, spowodowany wypływem oleju poprzez ten luz nastąpi w czasie od 4 do 20 sekund (dla rozpylaczy wielkości "S") oraz powyżej 10 sekund (dla rozpylaczy wielkości "P").
3. Sprawdzanie działania wtryskiwacza
Po ocenie rozpylacza, podanej poniżej, należy poddać ocenie następujące właściwości wtryskiwacza:
charakterystykę dźwiękową,
jakość rozpylania i stopień zawilgocenia zakończenia rozpylacza,
kształt i kąt strugi.
Ocena jakości działania wtryskiwacza zależy przede wszystkim od typu zabudowanego w nim rozpylacza, dlatego głównie z tego punktu widzenia została tu opisana. Próba ta jest bardzo trudna i wymaga dużego doświadczenia od sprawdzającego.
Przy ocenie działania wtryskiwacza (rozpylacza) wykorzystano zjawisko, że przy przetłaczaniu oleju przez wtryskiwacz (rozpylacz), wskutek drgającego ruchu igły następuje przerywanie strugi wypływającego paliwa z większą lub mniejszą częstotliwością. Zjawisku temu towarzyszy chrypienie, popularnie zwane dźwiękiem.
Należy pamiętać, że dźwięk nie występuje podczas pracy rozpylacza na silniku, ponieważ igła nie może po opadnięciu na przylgnię powtórnie podskoczyć; wywołałoby to niepożądany, powtórny wtrysk. Dźwięk słyszy się tylko przy sprawdzaniu wtryskiwaczy (rozpylaczy) na próbniku, a jego występowanie, wysokość i natężenie zależy od konstrukcji rozpylacza a w szczególności od wartości wskaźnika różnicowego, średnicy studzienki (otworowe), luzu i skoku dławienia (czopikowe), oporów ruchu igły i innych parametrów. Dlatego też dźwięk (działanie) wtryskiwacza (rozpylacza) zostanie rozpatrzone jako następstwo wspomnianych wielkości.
Działanie wtryskiwacza (rozpylacza) sprawdza się przy ciśnieniu otwarcia 11 Mpa dla
wtryskiwaczy z rozpylaczami czopikowymi i 15Mpa dla wtryskiwaczy z rozpylaczami otworowymi. Jeżeli badany wtryskiwacz ma regulację za pomocą podkładek, badanie przeprowadzić przy ciśnieniu otwarcia, na które został wyregulowany.
UWAGA: wartości ciśnienia otwarcia wtryskiwaczy powinny być podane w instrukcji obsługi silnika.
Regulację ciśnienia otwarcia przeprowadza się przy włączonym manometrze próbnika, przez napinanie sprężyny wtryskiwacza (regulacja ciągła) lub przez dobór podkładek, przy jednoczesnym pompowaniu oleju z prędkością około 1 ruch dźwigni próbnika do dołu na sekundę. Po regulacji manometr wyłączyć za pomocą zaworu odcinającego.
UWAGA: W przypadku regulacji podkładkami zaleca się stosować zawsze dwie
podkładki.
4. Sprawdzanie działania wtryskiwacza z rozpylaczem czopikowym.
a) Rozpylacz czopikowy bez działania dławiącego.
Rozpylacz czopikowy bez działania dławiącego chrypi słyszalnie w całym obszarze osiągalnych prędkości dźwigni próbnika. Strumień paliwa (oleju) jest jednolity i dobrze rozpylony.
b) Rozpylacz czopikowy o działaniu dławiącym.
Przy ocenie wtryskiwacza z rozpylaczem o działaniu dławiącym rozróżnia się trzy zakresy drgań:
Zakres dolny drgań
Czas jednego ruchu dźwigni do dołu od 1,5 do 3,0 s. Zawór manometru otwarty.
Z zakresu 1,5 - 3,0 s wybrać taki czas jednego ruchu dźwigni do dołu, w zależności od rodzaju rozpylacza, ażeby było wyczuwalne wyraźne drganie igły. Olej będzie wypływać w postaci strumienia, bez wyraźnego rozpylania (rys,34a), czasem bocznymi strużkami odrywającymi się od głównego strumienia.
Rozpylacz nowy lub mało używany ma bardzo miękkie chrypienie przypominające cichy szmer. Rozpylacz używany może w tym zakresie nie mieć w ogóle żadnych drgań, przy czym nie znaczy to, że się zużył i nie nadaje się do dalszej pracy.
Podczas oceny chrypienia może wystąpić zawilgocenie czoła rozpylacza; jest to dopuszczalne i wielkość zawilgocenia może być dowolna.
Zakres bez drgań
Czas jednego ruchu dźwigni do dołu, w zależności od rodzaju rozpylacza, w przedziale od 1,5 do 0,5 sekundy. Zawór manometru zamknięty. Olej wypływa syczeniem w postaci wiązki drobnych strumyczków wciąż zmieniających kierunki wypływu. Chrypienie nie występuje.
Zakres górny drgań
Prędkość około 2-4 ruchy dźwigni do dołu na sekundę: praktycznie tak szybko jak to jest możliwe. Rozpylacz chrypi z wysokim dźwiękiem. Olej wypływa w postaci rozpylonej mgły i nie tworzą się żadne skierowane w bok strużki lub lokalne zagęszczenia. Dopuszczalne jest przy tym powstawanie zawilgocenia takie, jak to pokazano na rysunku 11 przy literze M.
Wystąpienie podczas tej próby sporadycznego wypływu paliwa jest dopuszczalne.
5. Sprawdzanie działania wtryskiwacza z rozpylaczem otworowym.
a) Rozpylacz otworowy o średnicy gniazda 3 mm i więcej, przy średnicy igły 6 mm.
Rozpylacze o średnicy gniazda 3 mm lub większej (wskaźnik różnicowy powyżej 0,5 lub równy 0,5) chrypią głośno i twardo w całym zakresie osiągalnej prędkości ruchów dźwigni próbnika. Najmniejsza prędkość - około 1 ruch dźwigni do dołu na sekundę.
Jakość rozpylania początkowo "grubego", polepsza się coraz bardziej ze wzrostem prędkości tłoczenia.
Rozpylacze te zaliczane są - według najnowszej klasyfikacji - do I grupy właściwości dźwiękowych rozpylaczy otworowych.
b. Rozpylacz otworowy o średnicy gniazda mniejszej niż 3 mm.
Rozpylacze otworowe o średnicy gniazda mniejszej niż 3 mm ale o stosunkowo dużym przekroju otworów rozpylających, chrypią dobrze w dolnym i w górnym zakresie drgań. Przy małej prędkości dźwigni próbnika (dolny zakres) rozpylanie paliwa jest niezupełnie (w zakresie bez drgań występuje rozpylony strumień paliwa przypominający sznur) ze wzrostem prędkości dźwigni rozpylanie jest coraz lepsze.
W przypadku rozpylaczy używanych (nie zużytych) mogą wystąpić trudności przy ocenie tego typu rozpylaczy (patrz przypis 2). Ten rodzaj rozpylaczy jest zaliczany do II grupy właściwości dźwiękowych.
c. Rozpylacz otworowy o średnicy gniazda poniżej 3 mm (jak w grupie II) o stosunkowo małym przekroju czynnym otworów rozpylających. Rozpylacze te chrypią tylko w górnym zakresie drań, przy czym zakres ten jest bardzo wąski. W dolnym zakresie rozpylacz ten ma pulsowanie strumieni paliwa, ledwo wyczuwalne po zmiennych oporach dźwigni próbnika, podczas bardzo powolnego tłoczenia niekiedy występuje pulsujące kroplenie. Między zakresami dolnymi i górnym leży szeroki bezdźwiękowy obszar. Dobre rozpylenie paliwa tylko przy prędkościach dźwigni próbnika powyżej 4 ruchów na sekundę.
Ten rodzaj rozpylaczy jest zaliczany do III grupy właściwości dźwiękowych
Przypisy dotyczące różnic w ocenie chrypienia rozpylaczy nowych i używanych.
Przypis 1.
Ocena szczelności gniazda stożkowego rozpylacza.
Gniazdo rozpylacza używanego (nie zużytego) jest dostatecznie szczelne, jeżeli przy ciśnieniu niższym o 1,5 do 2,5 Mpa od ciśnienia otwarcia - w ciągu 10 sekund - na powierzchni czołowej wokół czopika lub sferycznej wokół otworów rozpylających korpusu rozpylacza nie pojawi się olej w postaci spadającej kropli.
Przypis 2.
Sprawdzanie działania rozpylacza otworowego przy wolnych ruchach dźwigni próbnika.
Próba przy wolnych ruchach dźwigni próbnika ma sens tylko dla nowych rozpylaczy
i służy jako skala porównawcza dla jakości wykonania rozpylaczy. Przy badaniach zatem rozpylaczy używanych, niezależnie od wielkości wskaźnika różnicowego i innych parametrów mających wpływ na własności dźwiękowe, ważna jest następująca reguła. Rozpylacze muszą być szczelne, to znaczy przy ciśnieniu ustawionym o 2,0 Mpa poniżej ciśnienia otwarcia, w ciągu 10 sekund, nie może odpaść z końcówki rozpylacza kropla paliwa.
Rozpylacze używane muszą mieć dobre własności dźwiękowe przy szybkich ruchach dźwigni próbnika i dobre rozpylanie strug paliwa.
Rozpylacze spełniające te wymagania mogą być zastosowane w silniku bez żadnych obaw.
UWAGA: 1. Podane na rysunkach rodzaje zawilgoceń należy traktować jako:
-3M i M - graniczne rodzaje zawilgoceń (3M=wysoka szczelność,
M+ zawilgocenie już niedopuszczalne,
-2M - normalne zawilgocenia, zawsze dopuszczalne.
zrodlo wuzetem