Wynalezienie silnika wysokoprężnego to zasługa Niemca Rudolfa Diesla, który opatentował swój wynalazek w 1897 r., a swą teorię silnika wykorzystującego zapłon samoczynny ogłosił już kilka lat wcześniej. Co ciekawe, pierwszy działający silnik Diesla wykorzystywał jako paliwo ... miał węglowy!
Jak działa silnik opracowany przez Rudolfa Diesla? Tu będzie trochę fizyki. Otóż konstruktor wykorzystał w nim właściwości gazów, których stan można przedstawić za pomocą równania, mającego trzy parametry - ciśnienie, objętość oraz temperatura. Zmiana któregokolwiek parametru wpływa na pozostałe. W silniku wysokoprężnym spręża, czyli ściska się powietrze będące w cylindrze w stosunku 18:1, 19:1 a nawet więcej, a te liczby nazywają się stopniem sprężania. Powoduje to ogrzanie powietrza do wysokiej temperatury oraz zmniejszenie objętości. Do tak ogrzanego powietrza wtryskuje się pod wysokim ciśnieniem niewielką dawkę paliwa, które nie zapali się od iskry świecy zapłonowej, czyli obecnie wykorzystywanego w Dieslach oleju napędowego. Paliwo zapala się w takiej temperaturze, wykonując pracę.
Budowa silnika firmy VWPrzez lata w silnikach tego typu stosowano głównie wtrysk do komory wstępnej, niewielkiej przestrzeni przed cylindrem, w której umieszczano wtryskiwacz (dokładniej to jego koniec) i tam dokonywano zapłonu. Fala powstała w wyniku wybuchu paliwa przechodzi do cylindra i dalej jest tak samo, jak w silnikach o zapłonie iskrowym. Rozwiązanie to stosowano ze względu na wiele zalet, jakie posiadały: niezbyt duża hałaśliwość, dość kulturalna praca, łatwy rozruch w niskich temperaturach powietrza, elastyczność, możliwość korzystania także z paliwa niskiej jakości. Oczywiście, silniki z komorami wstępnymi mają też swoje wady, którymi są stosunkowo mała prędkość obrotowa silnika, ze względu na komory wstępne niełatwe usuwanie spalin oraz konieczność okresowej wymiany tych komór co jakiś czas (lub przebieg).
Oprócz tej pierwszej metody zasilania stosuje się także bezpośredni wtrysk paliwa. Stosując taką metodę nie ma potrzeby korzystać z komór wstępnych, paliwo bowiem kierowane jest bezpośrednio do cylindra. Po sprężeniu wtryskiwacz podaje niewielką ilość paliwa, które się zapala w niewielkim wgłębieniu w tłoku. Zastosowanie tego rodzaju wtrysku pozwala na zmniejszenie zużycia paliwa w porównaniu do silników z komorami wstępnymi, umożliwienie pracy na wysokich obrotach, brak problemów z opróżnianiem cylindrów. Wady to wysoki poziom hałasu, niska kultura pracy, objawiająca się przede wszystkim przez wibracje oraz wysokie wymagania materiałowe, dotyczące w największym stopniu końcówek wtryskiwaczy. Jednakże wysoki poziom techniki pozwala na wyeliminowanie tych wad (chodzi głównie o common raill. Powoduje to, że większość obecnie konstruowanych silników wysokoprężnych wykorzystuje właśnie wtrysk bezpośredni.
Aby spełnić rygorystyczne normy dotyczące składu spalin oraz podnieść moc silnika, konstruktorzy stosują doładowanie, najczęściej turbosprężarki, mogące mieć np. zmienną geometrię (przekrój) turbiny oraz ciśnienie tłoczenia, chłodnice powietrza doładowującego (intercooler), układy elektroniczne dawkujące paliwo w zależności od zapotrzebowania na moc. Dzięki tej technice samochód napędzany Dieslem z pewnością utraci swą złą opinię dotyczącą jego hałaśliwości, kopcenia sadzą (tak, skąd ja to znam - wyeksploatowane autobusy PKSu, stare ciężarówki Jelcz, Star, Tatra, itd., do tego 30-letnie Mercedesy "na ropę") oraz mułowatości godnej "kaszlaka" (z całym szacunkiem dla "kaszlaków"
. Nie, te czasy minęły bezpowrotnie.
