Silnik Diesla jest też zwany silnikiem wysokoprężnym (od wysokiego stopnia sprężania) lub silnikiem o zapłonie samoczynnym (paliwo zapala się bez wykorzystania dodatkowych urządzeń, wyłącznie w wyniku sprężenia mieszanki palnej do wysokiego ciśnienia).
Prosty schemat budowy silnika wygląda następująco:

[Schemat budowy silnika]
Elementy: 1 - korpus, 2 - głowica, 3 - zawór dolotowy, 4 - wtryskiwacz, 5 - zawór wylotowy, 6 - komora spalania, 7 - tłok, 8 - korbowód, 9 - wał korbowy. Autor rysunku: Jacek Pudło
Kadłub to główny element konstrukcyjny silnika. Posiada on otwory o okrągłym kształcie, zwane cylindrami, wewnątrz których umieszczone są tłoki. Głowica to górny element silnika, ograniczający od góry komorę spalania. Umieszcza się w nim przewody dolotowe i wylotowe, zawory sterujące dopływem powietrza i wypływem spalin oraz wtryskiwacze paliwa. Komora spalania jest ograniczona od góry przez głowicę, od dołu przez tłok, a od boków - przez ścianki cylindra. Tłok pełni rolę ruchomej ściany komory spalania, pozwala na zmianę jej objętości. Korbowód to odpowiedzialny element, łączący tłok z wałem korbowym. Wał korbowy jest połączony korbowodami ze wszystkimi tłokami i odbiera energię od tłoków poruszanych ciśnieniem spalin, wyprowadzając ją na zewnątrz silnika.
Na schemacie przedstawiony jest jeden cylinder. W praktyce silniki do napędu autobusów posiadają wiele cylindrów (najczęściej 6), które ułożone są w rzędzie jeden przy drugim (układ rzędowy) poziomo lub pionowo (silnik leżący - tak jak w Ikarusie 260 lub MANie NL223 lub stojący - tak jak w Solarisie Urbino 18).
Współcześnie stosowane są silniki czterosuwowe, o czterech suwach w każdym cyklu pracy. Są to kolejno:
1. Napełnianie
2. Sprężanie
3. Rozprężanie - suw pracy
4. Opróżnianie
Przejście po kolei przez wszystkie z nich objaśni zasadę działania silnika wysokoprężnego.
Napełnianie

Tłok przemieszcza się w dół, ciągnięty przez korbowód. Objętość komory spalania wzrasta, co stwarza podciśnienie. Powietrze przez zawór dolotowy jest wsysane do komory spalania. Wał korbowy obraca się zgodnie z ruchem z wskazówek zegara.

Po napełnieniu całego cylindra tłok zatrzymuje się w dolnym martwym położeniu. Wał korbowy obraca się dalej i po chwili tłok zacznie się unosić, co pozwoli na przejście do kolejnego etapu cyklu.
Sprężanie
Tłok zaczyna przemieszczać się do góry, co pociąga za sobą zmniejszenie objętości komory spalania, sprężenie powietrza i jednocześnie gwałtowny przyrost temperatury. W tym etapie uruchamiany jest wtryskiwacz, który wtryskuje pod wysokim ciśnieniem odpowiednio dobraną dawkę paliwa.

Tłok zatrzymuje się w górnym martwym położeniu. W tym momencie następuje bardzo istotne zjawisko - mieszanka par paliwa i powietrza , w wyniku wysokiego ciśnienia i wysokiej temperatury, ulega samozapłonowi i zaczyna się spalać.
Rozprężanie - suw pracy

Spalana mieszanka wywiera potężny nacisk na denko tłoka i odpycha go w dół. Siła nacisku jest przekazywana przez tłok na korbowód, który wymusza obrót wału korbowego.
Wraz ze wzrostem objętości komory spalania ciśnienie maleje aż do osiągnięcia przez tłok dolnego martwego położenia.
Opróżnianie

W tym suwie otwierany jest zawór wylotowy i gorące są wypychane z komory spalania przez przemieszczający się do góry tłok. Cykl spalania jest zakończony. Po osiągnięciu górnego martwego położenia tłoka nastąpi ponownie suw napełniania i cykl będzie realizowany po raz kolejny.zrodlo przegubowiec com